فصل دوم 31

مروری بر ادبیات موضوع. 31

1-2 مقدمه. 32

2-2  خوشه های  صنعتی. 32

1-2-2 تعاریف و مفاهیم خوشه. 33

2-2-2 خوشه های صنعتی و عناصر تشکیل دهنده آن. 38

1-2-2-2 عوامل فضایی و مکانی. 41

2-2-2-2 عوامل فرهنگی و اجتماعی. 42

3-2-2-2 عوامل سازمانی و اقتصادی.. 44

4-2-2-2 عوامل سیاستگذاری و نهادی.. 44

3-2-2 ویژگی مشترک خوشه ها 45

3-2 رهیافت های نظری و تحلیلی توسعه منطقه ای خوشه گرا 46

4-2 ویژگی های خوشه های صنعتی اثرگذار بر فرایندیادگیری، نوآوری و توسعه منطقه ای.. 48

1-4-2روابط عمودی وافقی بین بنگاهی. 49

2-4-2  همکاری و رقابت بین بنگاهی. 50

3-4-2 محیط های نهادی.. 52

4-4-2 بازار نیروی کار محلی. 54

5-2 خوشه های صنعتی در کشورهای کمتر توسعه یافته. 55

1-5-2 محیط اجتماعی کشورهای کمتر توسعه یافته. 56

6-2 چرخه حیات خوشه. 58

7-2 خوشه ها و نوآوری.. 60

8-2 انواع خوشه های صنعتی. 61

1-8-2- خوشه اولیه یا نوپا 63

2-8-2 خوشه های یکپارچه و برقرار. 64

3-8-2 خوشه های بالغ. 64

9-2 شاخص های توسعه خوشه های صنعتی: 65

1-9-2 مرور مدل ها و شاخص های مطرح شده 65

2-9-2 معرفی مولفه های مطرح شده در پژوهش.. 76

10-2 صنایع کوچک و متوسط. 79

1-10-2 تعاریف صنایع کوچک و متوسط. 80

2-10-2 تعاریف صنایع کوچک و متوسط در جهان. 81

3-10-2 نقش صنایع کوچک و متوسط در توسعه صنعتی. 84

4-10-2 برنامه های موفق توسعه صنایع کوچک و متوسط در جهان. 86

5-10-2 عوامل تسریع روند حرکت از صنایع بزرگ به سمت صنایع کوچک... 87

1-5-10-2 شدت یافتن رقابت جهانی. 88

2-5-10-2 افزایش بی اطمینانی. 89

6-10-2 وضعیت بنگاه های کوچک و متوسط در ایران. 90

7-10-2 شرکت شهرک های صنعتی استان گلستان. 92

1-7-10-2 جایگاه اقتصادی استان گلستان در کشور. 92

2-7-10-2 جایگاه بخش های مختلف اقتصادی استان گلستان. 92

11-2 جمع بندی   97

-2 مقدمه

ادبیات پژوهش در این فصل به منظور  شناخت و بررسی مفاهیم و عناصر کلیدی خوشه های صنعتی و مرور پژوهش های پیشین در این زمینه مورد مطالعه قرار می گیرد. این فصل شامل بخش های زیر می باشد:

ابتدا به تعاریف و مفاهیم و عناصر خوشه های صنعتی و انواع خوشه ها و اشکال مختلف آن پرداخته و پس از آن توسعه خوشه های صنعتی مورد بررسی قرار می گیرد. در این راستا ، مدل ها و شاخص های توسعه خوشه ها که محققین ارائه کرده اند مطرح شده است و فهرستی از شاخص ها ی توسعه خوشه صنعتی تهیه شده است. بخش بعدی ادبیات، به صنایع کوچک و متوسط اختصاص دارد که بنا به تعریف بنگاه های فعال در خوشه های صنعتی در این طبقه قرار می گیرد.تعاریف، طبقه بندی ، نقش ها و وضعیت اقتصادی ،تنگناها و مسائل مربوط به توسعه این بنگاه ها در این بخش مورد مطالعه قرار می گیرد.همچنین به تعاریف مختلفی از صنایع کوچک و متوسط جهان پرداخته شده است. و در انتها به معرفی شرکت شهرک های صنعتی استان گلستان و جایگاه اقتصادی آن در کشور  پرداخته شده است.

2-2  خوشه های  صنعتی

در طول دهه گذشته ، خوشه های صنعتی به طور وسیعی مورد توجه قرار گرفته است. یکی از دلایل این امر قابلیت خوشه ها به عنوان راهی برای غلبه بر محدودیت های ناشی از مقیاس سازمان های کوچک و متوسط است، و دیگر اینکه خوشه ها زمینه مناسبی برای رشد و افزایش بهره وری ، نوآوری و رقابت ایجاد می نمایند(Karaev et. al,2007).

خوشه ها امروز به عنوان ابزار مهمی برای ارتقا و توسعه صنعتی ، نوآوری، رقابت و رشد شناخته می شوند. اگرچه معمولاً، خوشه ها به واسطه تلاش های بنگاه های بخش خصوصی و افراد فعال در صنعت شکل می گیرند، ولی آنها در مسیر رشد و فعالیت خود به شدت تحت تاثیر کنش گران گوناگون و پرشماری از قبیل نهادهای دولتی ، مالی و صنفی در سطح ملی و محلی قرار دارند( Andersson et al,2004).

با توجه به تجربه موفق ناحیه های صنعتی در کشورهای توسعه یافته^[1] ، قابلیت شرکت های کوچک خوشه ای شده که از نظر اقتصادی کارآمد بوده و فرآیند رشد و توسعه در نواحی صنعتی را به شدت تحت تاثیر قرار می دهند، توجه محققان را به خود جلب نموده است. اگرچه توجه به خوشه ها در تحقیقات مربوط به توسعه بنگاه های کوچک در کشورهای کمتر توسعه یافته ، رویدادی نسبتاً جدید است و زمان پیدایش آن پیش تر از 1998 میلادی نیست، لیکن توسعه یافتگی^[2] بخشی و تمرکز جغرافیایی بنگاه های کوچک و متوسط ، پدیده ای رایج در این کشورها مانند برزیل،آرژانتین، غنا، اندونزی، کنیا و مکزیک، پاکستان و .. به شمار می آید (رابلوتی، 1382).