پاورپوینت نقد و بررسی حمام تاریخی دردشت

 

پیشینه تاریخی حمامها

مردم ایران،چه پیش و چه بعد از ظهور اسلام به پاكیزگی اهمیت زیادی می‌دادند اما بعد از ظهور اسلام این موضوع تشدید شده است. در قبل از اسلام، پیروان آیین مهر و زرتشت توجه به پاكیزگی داشته و كلمه پادیاو (پادیاوی یعنی غسل، وضو، پاك‌كردن و پاكیزه نگاه‌داشتن و واژه پاسیو هم به همین منظور است) از آن زمان ریشه می‌گیرد به حمامها نیز گرمابه هم می گفتند که واژه گرمابه مركب از دو كلمه‌ گرم و آبه است. در اینجا آبه به معنی آب نیست یا به عبارتی گرمابه مساوی آب گرم نیست بلكه آبه به محل ساختمان گفته می‌شده، مثل سردابه (ساختمان سرد)،گورابه (یعنی قبرستان یا مقبره).

نگاهی گذرا به متون دوران های مختلف تاریخی موید این امر است كه حداقل در همه دوره اسلامی حمام های عمومی فراوانی در شهرهای اسلامی وجود داشته وبا توجه به تعداد آنها در هر شهراز حیث اهمیت قابل مقایسه با مساجدند. هر محله یا گذر شهر قدیم در كنار دیگر بناهای عمومی حتما حمام یا حمامهایی برای استفاده مردم داشته اند واین حمامها را معمولا افراد متمكن وخیری میساختند و وقف عموم میكردند.

علت تعدد واهمیت حمامهای عمومی در شهرها البته ناشی از لزوم رعایت نظافت در نظر مردم ودر شرع اسلام بوده است؛اما در گذشته حمام فقط محل استحمام نبوده،بلكه مكانی برای گذران اوقات فراغت گفتگو وتبادل نظر رفع خستگی وحتی عبادت گرد هم آمدن دوستان وحل وفصل مسایل زندگی بود. در حمام نه فقط تن ها بلكه جان ها  نیز تازه میشد.
حمام قدیمی معماری پیچیده ای دارد وگاه دو حمام یا بیشتر با هم ادغام شده كه در این صورت یكی معمولا بزرگتر وپركارتر از دیگری است واغلب حمام بزرگتر به مردان وحمام كوچكتر به زنان اختصاص داشته است. هر حمام از دو فضای اصلی تشكیل می شود :فضای اول ((بینه)) یا ((سربینه)) رخت كن وجای آماده شدن برای استحمام یا خروج از حمام بوده است.

معماری حمام

حمّام به طور كلی از چهار قسمت تشكیل می‌شود

راهرو یا پله‌های ورودی

محوّطة سربینه  

 میان در

 فضای گرمخانه

 راهرو یا پله‌های ورودی

حمام ها قبل از ورود به راهروی منتهی  به حمام  در جلوی خود فضای کوچکی (پیش خوان ) داشتند و سردر حمامها  با تزئینات اجر کاری و بیشتر کاشیکاری با گل بوته و یا کاشی های خشت،اغلب با مضمونهای حماسی شاهنامه مزین بود واحتمالا،در میان پیشانی سردر ، شکل خورشید خانم با شعاع اطراف آن به وسیله کاشی تزئین می شد.   

 محوّطة سربینه 

این فضا در دو سطح ساخته می‌شده است. سطح اول پایین‌تر و همسطح و متّصل به در  راهروی ورودی بوده وسط این فضا حوض و فواره و پاشویه، می‌ساختند .

درزیر درگاهی‌هایی داشته كه مردم كفشهای خود را در آنجا قرار می‌دادند.

در سطح دوم یا بالاتر سر بینه، یك سكوی باریك و طولانی بود كه به دیوارهای آن قفسه‌های  متعدّد چوبی كوچكی تعبیه شده بود و عنوان رخت‌كن استفاده می شده است.

میان در

ارتباط سربینه با گرمخانه توسط میان در صورت می گرفت.

جهت جلوگیری از به هدر رفتن گرمای گرمخانه ، پر پیچ و باریک و سقف کوتاهی داشت .

 فضای گرمخانه

این قسمت كه فضای اصلی حمّام را تشكیل می‌داد، دارای قسمتهای زیر بود:

 در سطح هم كف،در مدخل ورودی به گرمخانه كه كف حمّام بود، با تخته سنگهای یكنواخت و زیبایی سنگفرش شده بود كه عموماً دارای چند ستون سنگی و سقف گنبدی طاق و چشمه بود.در سقف هر طاق تعداد زیادی شیشه وجود داشته که نور گرمخانه را تامین می کرد

 در كنار سنگفرشهای كف حمّام جویهای كوچك شیب‌داری از سنگ ساخته شده بود كه فضولات و آبهای اضافی را به خارج و فاضلاب حمل می‌كرد.