بررسی ارتباط جرایم بدون بزه‌دیده و شاخص‌های سیاست جنایی

 

در طول تاریخ علم جرمشناسی و علوم مرتبط به آن مانند علم بزه دیده شناسی تقسیم بندی‌های متفاوتی با محوریت عناصر مختلف جرم ارائه شده است. در طول زمان و هم عرض تکامل علوم مذکور، مفهوم سیاست جنایی نیز از مفاهیم مرتبط مانند سیاست کیفری استقلال یافته و به تعریف موسع و درخور زمانه خود رسیده است. نتیجه چنین تعریف موسعی استخراج شاخص هایی از بطن مفهوم سیاست جنایی است که هر جامعه در جهت هدفمند ساختن حرکت خود به سوی هدف غایی حقوق کیفری، باید این اهداف را به دقت بررسی و در مورد آنها اعمال نظر کند. با دقت نظر بیشتر در امر سیاست جنایی این نتیجه بدست می آید که هر جامعه با توجه ایدئولوژی مبنایی خود سعی در پیاده سازی شاخص های مذکور دارد. پس یک جامعه ممکن است به کیفر دادن بزهکار نگاه ویژه داشته باشد و جامعه دیگر به جبران خسارات بزه دیده. این تفاوت دیدگاهها باعث تفاوت در نگرش نظام قضایی به مسائل روز جامعه می گردد.

یکی از این مسائل که در محافل حقوقی و حتی جامعه شناسی، در حال حاضر، مطرح گردیده؛ مساله جرایم بدون بزه دیده است. جرایمی که بخش عظیمی از آن ریشه در سنت های اکثر جوامع بشری دارد، و در مقابل با تفکرات برخی از نظریه پردازان امروزی که معتقد به آزادی افراد هستند، تناقض دارند. نوع جهت گیری نظام قضایی در میان این تناقضات در مفهوم موسع سیاست جنایی می گنجد، که مشخص می کنذ آیا اعمال مزبور در یک جامعه جرم انگاری می گردند یا خیر؟

پژوهش حاضر در راستای شناخت جرایم بدون بزه دیده و ارتباط آن با شاخص‌های سیاست‌ جنایی نگاشته شده. در تمام مراحل و فصول پژوهش تلاش نگارنده بر آن بوده که با ذکر تعاریف جامع و مانع و استفاده از تجربیات پژوهشگران پیشین  راهکارهای عملی و نوینی در جهت تدبیر و تنظیم سیاست جنایی منسجم و کارآمد ارائه دهد تا ضمن واکنش‌های منطقی به جرایم مذکور از جانب مسئولین امر و حتی جامعه، به سیاست‌هایی مبنی بر پیشگیری از ارتکاب این جرایم روی آورده شود.

در بخش دیگر پژوهش تلاش گردیده تا با تبیین مفهوم جرم زدایی و جرم انگاری، دلایل طرفداران و مخالفان جرم انگاری این اعمال بیان شود تا هر دو کفه ترازوی مباحث مطروحه بررسی گردد.

نتیجتا، در گفتار اخیر پایان نامه حاضر و در مقام بیان نتایج و پیشنهادات بحث، مدلهای متعادل و کارآمد در جهت رسیدن به برخوردهای صحیح با جرایم بدون بزه دیده ارائه گردیده. برای نمونه در مورد پیشگیری از جرایم مذکور مدلی تلفیقی از مدلهای پیشگیری کیفری، اجتماعی و وضعی توصیه گشته و یا در مورد سیستنم عدالتی با اذعان  به ناکارآمدی مدل عدالت ترمیمی، مدل عدالت کلاسیک پیشنهاد گردیده. و در جهت سهولت رسیدن به هر یک از این شاخص ها با مدلهای پیشنهادی راهکارهایی ارئه گشته است.

کلمات کلیدی:

بزه دیده، بزه دیده شناسی، جرایم بدون بزه دیده، سیاست جنایی

 

فهرست:

 

فهرست: ‌ج

چکیده 1

فصل اول: کلیات 2

مقدمه 2

بیان مساله 7

اهمیت و ضرورت پژوهش 8

اهداف 9

سوالات 10

فرضیات پژوهش: 10

مروری بر تحقیقات انجام شده 11

نوآوری های پژوهش: 12

مشکلات پژوهش: 13

فصل دوم: واژگان 14

گفتار اول: جرایم بدون بزه دیده 14

الف) فقدان بزه دیده 16

ب)عدم ورود خسارت 19

ج) رضایت مرتکب یا مرتکبین 21

بخش اول: مصادیق جرایم بدون بزه دیده: 23

1-1) بررسی چند فقره از جرایم بدون بزه دیده : 24

بخش دوم: جایگاه مطالعه جرایم بدون بزه دیده: 31

2-1) ارتباط جرایم بدون بزه دیده با ‌بزه دیده شناسی علت شناختی: 32

2-2) ارتباط جرایم بدون بزه دیده با بزه دیده شناسی حمایتی: 33

گفتار دوم: سیاست جنایی 34

جمع بندی فصل دوم: 37

فصل سوم: ارتباط سیاست جنایی با جرایم بدون بزه دیده: 38

گفتار اول: بررسی چالش های شاخص های سیاست جنایی و جرایم بدون بزه دیده 38

بخش نخست: ارتباط جرایم بدون بزه دیده و آمار جنایی: 39

1-1)تعریف آمار جنایی و مفاهیم مرتبط با آن: 39

1-2) بررسی ارتبط آمار جنایی و جرایم بدون بزه دیده: 42

بخش دوم: ارتباط جرایم بدون بزه دیده و دادرسی کیفری: 45

2-1) آشنایی با قاعده‌های شروع به تعقیب یا رسیدگی کیفری: 45

2-2)  بررسی ارتباط قواعد شروع به تعقیب کیفری با جرایم بدون بزه دیده: 46

بخش سوم: ارتباط جرایم بدون بزه دیده و پیشگیری از جرم: 47

3-1) بررسی مدلهای پیشگیری از جرم و تبیین مدل پیشگیری وضعی: 47

3-2) بررسی ارتباط مدلهای پیشگیری از جرم و جرایم بدون بزه دیده: 50

بخش چهارم: ارتباط جرایم بدون بزه دیده و احساس امنیت: 57

4-1) تعریف احساس امنیت و مفاهیم مرتبط با آن: 57

4-2) ارتباط جرایم بزه دیده و نظریه پنجره های شکسته: 64

4-3) بررسی ارتباط جرام بدون بزه دیده و احساس امنیت: 65

بخش پنجم: ارتباط جرایم بدون بزه دیده و عدالت کیفری: 67

5-1) بررسی مدلهای عدالت کیفری و تبیین مدل عدالت ترمیمی: 67

5-2) بررسی ارتباط مدلهای عدالت کیفری و جرایم بدون بزه دیده: 70

گفتار دوم:جرم زدایی یا جرم انگاری جرایم بدون بزه دیده : 71

بخش اول: بررسی اختلاط گناه ، جرم ، انحراف: 72

1-1) انحراف : 73

1-2) جرم: 76

1-3) ارتباط گناه و جرم و انحراف : 79

بخش دوم: بررسی مفاهیم جرم زدایی ، جرم انگاری ، کیفرزدایی و قضازدایی : 80

2-1) بررسی مفهوم جرم انگاری: 81

2-1-1) روشهای جرم انگاری: 84

2-2) بررسی مفهوم جرم زدایی: 86

2-2-1) اقسام جرم زدایی: 86

2-2-2) سه نوع جرم زدایی 88

2-3) کیفر زدایی 89

2-3-1) انواع کیفر زدایی : 90

2-3-2) دلایل کیفر زدایی در اسلام : 92

2-3-3) موارد اجرای کیفر زدایی در اسلام : 93

2-4) قضازدایی: 93

2-4-1) تقسیم بندی قضازدایی: 95

بخش سوم: ادله موافقان و مخالفان جرم زدایی از جرایم بدون بزه دیده : 95

3-1) دیدگاه فلسفی : 96

3-2) دیدگاه حقوقی : 97

3-3) دیدگاه مبتنی بر سیاست جنایی : 99

3-4) دیدگاه مبتنی بر حقوق بشر : 102

3-5) دیدگاه اخلاقی : 103

فصل چهارم:پیشنهادات و نتایج 106

گفتار نخست: پیشنهادات: 106

گفتار دوم: نتیجه گیری 111

منابع: 113

کتاب ها: 113

پایان نامه ها: 114

مقالات: 115

Abstract 118